poliçe

3. POLİÇE

Poliçe daha çok uluslar arası ticarette ve bankaların taraf olduğu borç ilişkilerinde

kullanılan bir senettir. Poliçede de aynı çekte olduğu gibi üçlü bir ilişki söz konusudur.

Poliçenin Tanımı:,

Poliçe belirli bir kişi emrine, diğer bir kişiye verilen ödeme yetkisini kapsayan bir

senettir. Senedi düzenleyen (keşideci), üçüncü bir kişiye (muhatap) poliçede gösterilmiş olan

diğer bir şahsa (lehdar) veya onun emrühavalesine, senette belirtilen vadede belirli bir

meblağı ödeme emrini, kanunun aradığı şekil şartlarını yerine getirmek kaydıyla yöneltir.

Poliçeyi düzenleyenin (keşideci) hem muhatapla hem de lehdarla ilişkisi vardır. Keşidecinin

muhataptan alacağı, lehdara da borcu vardır. Keşideci poliçe düzenleyecek ve muhatabın da

kabul etmesiyle aradan çekilmekte, muhataptan kendisine olan borcundan poliçede yazdığı

tutar kadarını kendisinin borcu olan lehdara ödemesini istemektedir. Poliçe keşideci

tarafından düzenlenip, vadesinde lehdara ödeneceğine dair muhatabın onayı alınmak üzere

muhataba gönderilir. Muhatap poliçeyi kabul edince "kabul edilmiştir" notunu yazarak

imzalar. Poliçe muhatap tarafından lehdara gönderilir. Poliçenin vadesi geldiğinde lehdar

poliçeyi muhataba ibraz ederek senet tutarını tahsil eder. Lehdar poliçeye "Tahsil ettim" notu

yazarak imza eder ve poliçeyi muhataba verir.

-Özel Şartlar:

Kıymetli evrak niteliğinde bir senet olan bono, özel şekil şartlarına tabidir. Bonodaki

şekil şartları TTK’nın 688.maddesinde düzenlenmiştir. Bu şartlar şunlardır:

Poliçe Kelimesi:

Senet metninde, poliçe kelimesinin ve eğer Türkçe’den başka bir dil ile yazılmışsa o

dilde poliçe karşılığı olarak kullanılan kelimenin bulunması gerekir.

Belirli Bir Tutar:

Poliçe belirli bir bedelin ödenmesi hususunda kayıtsız ve şartsız havaleyi içermelidir.

Belirli bir tutarın anlamı poliçe bedelinin nakit para ile ödenmesi anlamına gelmektedir. Eğer

poliçede rakamla yazılan tutar ile yazı ile yazılan tutar arasında bir fark varsa kanunen yazılı

kısımdaki tutar geçerlidir.

Poliçede faiz şartı dışında herhangi bir şart konulamaz. Bir olaya veya şarta bağlanmış

poliçeler geçersizdir.

Muhatabın Adı ve Soyadı:

Poliçenin üzerine birden fazla muhatap yazılabilir. Bunların hepsinin ayrı ayrı kabul

etmeleri gerekir. Böyle bir durumda her bir muhatap “hamil”e (alacaklıya) karşı müteselsilen

(zincirleme) sorumlu olurlar. Keşideci bizzat kendi üzerine poliçe keşide edebilir.

. Vade:

Vade zorunlu şart değildir. Vade yazılmamışsa görüldüğünde ödenecek vadeli poliçe

sayılır. Dört tür vade vardır:

- Belirli Günde: Belli bir takvim tarihi gösteren vadedir. Örneğin 15 Mayıs 2006 gibi.

- Keşide tarihinden belirli bir süre sonra: “Düzenlenmesinden 60 gün sonra” veya

“keşide tarihinden 91 gün sonra” gibi vadeler bu guruba girer. Bu tür vade,

poliçenin düzenlenmesindenbelli bir süre sonra gerçekleşmekte ve düzenleme

tarihine göre belirlenmektedir. Sürenin hesaplanmasında, sürenin başladığı gün

(Poliçenin düzenlendeği gün) hesaba katılmaz.(TTK.Md.665)

- Görüldüğünde ödenecek: Poliçeye vade konmamışsa görüldüğünde vadeli

olduğu kabul edilir. (TTK.Md.584.2) “Görüldüğünde “ vadeli olan veya

görüldüğünde vadeli sayılan poliçe, muhataba ibrazında ödenmesi gerekir. İbraz

süresi ise, poliçenin düzenlenmesinden itibaren 1 yıldır. (TTK.Md.661).

Keşideçi bu süreyi uzatabilceği gibi, kısaltabilir.Bu gibi vadeli poliçelerde,

hamil kural olarak bir yıllık ibraz süresi içinde dilediği gün poliçeyi ödenmek

üzere muhataba ibraz eder.Doğal olarak ”dilediği gün” iş günü olmalı ve ibraz

iş saatleri içinde gerçekleşmelidir.

- Görüldüğünden belli bir süre sonra: Poliçeye “görüldüğünden 61 gün sonra”

gibi bir vâde de konulabilir. Bu takdirde de, poliçenin vâdesi, belirgin değildir.

- Vâdenin kesinleşmesi için, bu poliçenin ilk önce muhataba kabul için ibrazı

kesin olarak zorunludur. Poliçe muhatap tarafından kabul edilirken, ayrıca kabul

tarihi de yazılır ve bu tarihten sonra poliçede öngörülen sürenin geçmesi ile

vâde gelmiş olur. Muhatap, poliçeyi kabul etmiş, ancak kabul tarihini yazmamış

ise, hâmil kabul tarihini tespit için noterce “Tarih Tespit Protestosu” keşide etmelidir.

Lehtar(Alacaklı):

Poliçe kime veya kimin emrine ödenecekse onun ismi yer almalıdır. Poliçede lehtarın

isminin gösterilmesi zorunludur. Çünkü poliçe hamiline yazılı düzenlenemez.

Keşide Yeri ve Tarihi:

Keşide tarihi mutlaka olmalıdır. Aksi halde geçersizdir. Keşide yeri, alternatifli şekil

şartıdır. Keşide yeri belirtilmemişse keşidecinin adının yanında yazılı yer keşide yeri olarak kabul edilir.

- Poliçede Keşidecinin Sorumluluğu:

Keşideci düzenleyip imzaladığı poliçeyi lehdara ve poliçenin diğer hamillerine karşı

sorumlu olur. Poliçe herhangi bir sebeple keşidecinin elinden çıkmışsa keşideci teslimdeki

noksanlığı bilmeyen veya bilmesi gerekmeyen hamile karşıda sorumludur (TTK, 598; MK,

903).Keşidecinin sorumluluğu, poliçenin kabul edilmemesi ve ödenmemesi hususlarını da

kapsamaktadır (TTK, 591).Keşideci kendisinin poliçenin ödenmeme halindeki

sorumluluktan muaf olduğunu gösteren kayıtları poliçeye koyamaz (TTK, 591).

Poliçe Düzenlenmesi:

Poliçe düzenlenirken şekil şartlarına uyulması gerekir. Ayrıca özellikle rakam

yazılırken dikkatli olmalı ve kurallara uygun düzenlenmelidir.

Ciro İşlemleri:

Poliçede devir ciro ve alacağın temliki hükümlerine göre yapılır.

3.4.1. Temlik(Bir Hakkın Başkasına Geçirilmesi)

Poliçe kanunen emre yazılı kıymetli evraktır. Fakat iradi veya kanun hükmü gereği

olarak nama yazılı senet haline dönüşebilir. Temlik beyanı poliçeden ayrı bir kağıt üzerine

konulabileceği gibi, poliçe üzerine de yazılabilir (TTK, 599-II).İkinci halde temlik şerhi ciro

sayılır.Emre yazılı bir senedin temlik yolu ile devri, bir temlik sözleşmesine dayanır ve

devredenin yerini, senedini devralan alır.

3.4.2. Ciro

Poliçe, emre yazılı senet olarak alacağın temlikinden çok ciro ve teslim yoluyla

devrolunur. Bu kaide poliçe açıkça emre yazılı olmasa dahi uygulanır. Cironun, poliçe veya

poliçeye ekli ''alonj''denilen bir kağıt üzerine yazılması ve ciranta (ciro eden kişi) tarafından

imzalanması gerekir. Genellikle ciro senedin arka tarafına yazılmaktadır. Ancak, beyaz

cironun poliçenin arka tarafına yazılması şartı vardır. Uygulamada, ciro; poliçenin arka

yüzüne, kabul ve aval ise; poliçenin ön yüzüne yapılır. Ciro, tam ve beyaz olmak üzere iki

şekilde yapılabilir.

Ø Tam ciro: Tam ciroda, ciranta poliçeyi ciro edeceği kimsenin adını, soyadını ve

ödeyiniz ibaresini yazar ve imzalar.

Ø Beyaz (açık) ciro: Beyaz ciroda, ciranta, poliçenin arka yüzüne sadece ödeyiniz

ibaresini yazar ve imzalar.

3.4.3. Ciroların Sınıflandırılması

Ø Temlik cirosu: Temlik cirosu ile poliçeden doğan bütün haklar ciro edilene

geçer, ancak bu hakların devri için sadece ciro yeterli değildir. Ayrıca poliçenin

de teslimi gerekir. Cironun üzerinde ''bedeli teminattır'' veya ''tahsil içindir'' gibi

kayıtların bulunmaması halinde, yapılan ciro temlik cirosu hükmünde sayılır.

Bankalar, cironun ''... bankası emrine ödeyiniz. Bedeli alınmıştır.'' şeklinde bir

kayıtla kendi emirlerine yapılmasını isterler. Bu şekilde ciroya ''temlik cirosu''denir.

Ø Tahsil cirosu: Poliçe bedelinin bir başka kimse tarafından tahsil edilmesini

sağlamak amacıyla yapılan ciroya ''tahsil cirosu'' denir. Ciro, ''bedeli tahsil

içindir'', ''kabz içindir'', ''vekaleten'' deyimlerini veya sadece vekalet vermeyi

ifade eden herhangi bir kaydı taşırsa hamil, senetten doğan bütün hakları

kullanabilir, fakat o senedi ancak tahsil cirosu şeklinde tekrar ciro edebilir.

Ø Rehin cirosu: Ciro, '' bedeli teminattır'', ''bedeli rehindir'' gibi bir kaydı

taşırsa, hamil poliçeden doğan bütün hakları kullanabilir. Ancak, kendisi

tarafından yapılan ciro, tahsil cirosu hükmündedir. Senetten sorumlu olanlar,

kendileriyle ciranta arasında doğrudan doğruya mevcut olan ilişkilere dayanan

itirazları, hamile karşı ileri süremezler (bankanın poliçeyi devralırken bilerek

borçlunun zararına davranması hariç).

3.5. Tahsil Ve Takip İşlemleri

3.5.1. Poliçenin Teslimi

Ciro ve teslim sonucunda poliçeden doğan bütün haklar devradilmiş olur (TTK,

596).Bir poliçeyi elinde bulunduran kimse son ciro beyaz ciro olsa dahi kendi hakkı

müteselsil ve birbirine bağlı cirolardan anlaşıldığı takdirde yetkili hamil sayılır. Poliçe

herhangi bir surette hamilin elinden çıkmış bulunuyorsa yeni hamil ancak poliçeyi kötü

niyetle taksip etmiş olduğu veya iktisabında ağır bir kusur bulunduğu takdirde o poliçeyi

geri vermekle yükümlüdür (TTK, 598).

3.5.2. Poliçenin Kabulü

Muhatabın poliçeyi kabul etmek mecburiyeti yoktur. Poliçeyi kabul edip etmemek,

Kambiyo hukuku bakımından muhatabın iradesine bırakılmıştır. Muhattap, poliçeyi kabul

etmekle bedelini vadesinde ödemeyi kabul etmiş olur (TTK, 610-I).

3.5.3. Poliçenin Ödenmesi

Poliçeyi kabul eden muhatap öderken hamil tarafından bir ibra şerhi yazılarak

poliçenin kendisine verilmesini isteyebilir. Kısmi ödeme halinde muhatap bu ödemenin

poliçe üzerinde işaret edilmesini ve kendisine bir makbuz verilmesini isteyebilir (TTK, 621- II)

3.5.4. Aval

Ticari senetlerde, ödemeden sorumlu olanların ödememesi durumunda üçüncü bir

kişinin alacaklılara senet bedelini ödeyeceğine ilişkin verdiği güvenceye aval denir.

Aval şekil bakımından asıl borca bağlı olmakla birlikte maddi bakımdan tamamen

bağımsız bir banka taahhüdüdür. Aval, poliçe borçluları veya üçüncü bir şahıs tarafından

verilebilir (TTK, 658-II).Aval veren kimse senedin ödenmesini garanti ettigi için poliçenin

dolaşımı kolaylaşmakta ve ödemeyi kefil olarak taahhüt eden bankanında lüzumsuz

protestolarla karşılaşmasını önlemektedir. Bir bankaya aval veren banka borçlunun riskini

üstlendiğinden müşterisi için kredi limiti saptamak zorundadır.

3.5.5. Poliçenin Nüshaları ve Suretleri

Poliçe kaide olarak tek nüsha halinde düzenlenir. Ancak, bu tek nüshanın kaybolması

durumunda doğacak sorunları önlemek ve yeni olanaklar temini amacıyla poliçenin

çoğaltılması kabul edilmiştir. Poliçe çoğaltma işlemi poliçeyi birden fazla nüsha olarak

keşide etmek veya poliçenin suretlerini çıkarmak şeklinde yapılmalıdır.

KAYNAK:www.megep.meb.gov.tr